Çocuğunuzu Taşırken Fıtık Riskini Azaltmanın Yolları

Fıtık Nedir ve Nasıl Oluşur?

Omurga ve Disk Yapısı

Kemik iskeletimizin ana yapısı olan omurgamız, omur adlı kemiklerin üst üste dizilmesi ile oluşur. Omurlar arasında, ‘disk’ adı verilen kıkırdak yapılar bulunur. Bu diskler, omurganın esnekliğini sağlarlar ve ayrıca omurlar arasında yükün dengeli bir şekilde aktarımını sağlarlar. Bu özellikler düşünüldüğünde diskin adeta bir amortisör olarak görev yaptığı anlaşılmaktadır. 

Fıtık Nasıl Oluşur?

Omurlar arasındaki diskler zamanla yaşlanırlar ve de yapılarında yıpranma meydana gelir. İşte bu yaşlanma ve yıpranma nedeni ile diskin etrafını saran anulus fibrozus adlı doku yırtılabilir. Anusuln yırtılması sonucu diskin içindeki jölemsi yapıda olan nükleus pulpozus yırtık olan yerden dışarıya doğru çıkar. Yerinden çıkan bu yapı omurilik kanalından geçen sinirlere baskı yapar.  Bu duruma fıtık adı verilir. Fıtık görüldüğü omurga bölgesine göre özel olarak adlandırılır. Belde olursa be fıtığı, boyunda olursa boyun fıtığı olarak adlandırılır. Nadiren de sırtta görülebilen fıtıklara sırt fıtığı adı verilir. 

Bel ve sırt fıtıkları genellikle ağır yük kaldırma, ani ve zorlayıcı hareketler, yanlış duruş gibi nedenlerle oluşur. Boyun fıtığında ağır kaldırmanın etkisi yoktur fakat ani ve zorlayıcı hareketler ile yanlış duruş boyun fıtığı riskini artırır. Bazı ebebeynler çocuklarını ensede taşırlar ve bu esnada boyun öne doğru eğilmek zorunda kalır. Bu durum boyun fıtığı riskini artırır. Özellikle bebeklerini taşırken yanlış pozisyonlarda bulunan ebeveynler, fıtık riski taşır. İşte bu taşıma biçimi boyun fıtığına neden olabilir. Bebeği uzun süre pusetle taşımak, aniden eğilerek kucağa almak veya çocuk kucaktan inmek için hamle yaptığında beli aniden sağa veya sola eğmek, omur kemiklerindeki diskleri aşırı zorlayabilir ve bu da fıtığa yol açabilir. Bu nedenle, doğru taşıma teknikleri hayati öneme sahiptir.

Belirtiler ve Tehlike İşaretleri

Ağrılar ve İlk Belirtiler

Bel, sırt ya da boyun bölgesinde hissedilen ağrı, omurganızın ve omurlar arasındaki diskin zarar görmeye başladığını gösteren en önemli işaret olabilir. Özellikle çocuğunuzu taşırken veya taşımayı bıraktıktan sonra ağrı hissettiğinizde, bu durumu ciddiye almalı ve hemen dinlenmelisiniz. Eğer ağrı, taşıma işlemi sonrasında zamanla geçmezse ve kol ya da bacağa yayılmaya başlarsa bu, fıtık ihtimalinin arttığını gösteren bir bulgudur.

Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?

Eğer dinlenmenize rağmen bel veya boyun bölgenizde ağrı devam ediyorsa ve bu ağrılara bacak veya kol ağrısı, refleks kaybı veya his kaybı gibi belirtiler eşlik ediyorsa, zaman kaybetmeden bir doktora başvurmalısınız. Bu belirtiler, bel veya boyun fıtığının habercisi olabilir ve erken müdahale, tedavi sürecinin başarısını artırabilir. Sırt bölgesinde kaburgaların hareketi engellemesi nedeni ile omurlar arasında hareket bulunmaz. Omurlar arasında hareket olmadığı için sırt fıtıklarında aniden büyüme ve şiddetli ağrılar çok nadiren görülür. Bu nedenle sırt fıtığında herhangi bir belirti olmayabilir.

Fıtığın Oluşmasına Neden Olan Faktörler

Yanlış Duruş ve Yük Taşıma

Bel ve boyun ağrılarının en yaygın nedenlerinden biri, yanlış duruş ve ani zorlayıcı hareketlerdir. İlave olarak ağır kaldırmak boyun ağrısına sebep olmazken belde ciddi ağrılara neden olabilir. İnsanların %80’i hayatlarının bir döneminde bel ağrısı şikayeti yaşar. Aynı şekilde, boyun ağrısı da yaygın bir sorundur. Yanlış duruş, omurgaya binen yükü artırarak ve yük dağılımının dengesini bozarak disklerin zarar görmesine neden olur. Özellikle bebek taşırken, ebeveynlerin bu duruma dikkat etmesi gerekir.

Ağır Yükler ve Ani Hareketler

Çocuğunuzu taşırken veya ağır yük kaldırırken ani ve zorlayıcı hareketlerden kaçınmalısınız. Özellikle omurgayı bükerek yapılan ani hamleler, disklerde hasara yol açabilir. Bebek arabasını itmek, çocuğu pusetten kaldırmak veya eğilerek yerden almak gibi günlük hareketler sırasında doğru taşıma tekniklerini kullanmak, fıtık riskini önemli ölçüde azaltabilir.

Fıtık Tedavi Yöntemleri

Erken Tanı ve Tedavi

Fıtık tedavisinde erken tanı, tedavi sürecinin başarısını artırır. Fıtığın derecesine bağlı olarak, ilaç tedavisi, fizik tedavi, girişimsel tedaviler, cerrahi müdahale veya yaşam tarzı değişiklikleri gibi çeşitli tedavi yöntemleri uygulanabilir. Her bireyin durumu farklı olduğundan, kişiye özel tedavi planları oluşturulmalıdır.

• İlaç Tedavisi: Ağrı kesici-kas gevşetici-kortizon-sinir sistemi üzerinden etki eden antiepileptik ilaçlar (pregabalin, gabapentin vb) ve vitaminler (B12, alfa lipoik asit). Ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçların genel etkisi ağrıyı kesmek, iltihabı ve ödemi azaltmak şeklindedir. Ağrı vücut için bir sinyal görevi gördüğü için mümkün olduğunca ağrıları kesmemek gerekir. Eğer dayanılmayacak kadar şiddetli (ağlatan tarzda) ağrı var ise böyle anlarda bir adet ağrı kesici alınabilir ama bunun dışında mümkün olduğunca ağrı kesicilerden uzak durmak gerekir. Unutulmamalıdır ki uzun zaman insanların sorgulamadan kullandığı birçok ilaç bir takım yan etkilerin tespit edilmesi ile toplatılmakta ve firmalara ciddi tazminat davaları açılmaktadır. (https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/11/111123_merck#:~:text=Bir%20d%C3%B6nem%20g%C3%B6zde%20bir%20ila%C3%A7,tedavisi%20i%C3%A7in%20piyasaya%20s%C3%BCr%C3%BClmesinden%20kaynaklan%C4%B1yor.). Yukarıdaki linke tıkladığınızda bunun örneğini göreceksiniz. Bir diğer ilaç grubu olan kortizon da iltihabi reaksiyonu ve ödemi azaltabilir  ve şikayetlerin gerilemesini sağlayabilir. Ağrı kesicilerden olduğu gibi kortizondan da mümkün olduğunca uzak durmak gerekir fakat geçmeyen ağrıda ya da artık ameliyat mı olsam dedirten durumlarda kortizon da kullanılabilir. Genelde insanlar kortizon kullanmaktan çok korkarlar çünkü yan etkilerinin çok fazla olduğu halk arasında kulaktan kulağa dolaşır. Kısa süreli kortizon kullanmak dünyanın sonu değildir. Ameliyat olsam mı diye düşünülen durumlarda kortizonu da denemek gerekir. Unutulmamalıdır ki kısa süreli kortizon kullanmanın riski ameliyattan fazla değildir. Bir diğer ilaç grubu olan antiepileptik ilaçlar da bel fıtığında şikayetleri ciddi düzeyde azaltabilir. Sinir lifleri aslında canlı bir elektrik kablosuna benzetilebilir. Görevi beyinden kaynaklanan elektriksel uyarıları vücuda iletmek olan sinirlere fıtık baskı yaptığı zaman elektrik iletisinde kısa devre tarzında bozulmalar olur ve bu kısa devreler istemsiz kas kasılmasına yol açarlar. İstemsiz kas kasılması ise ağrıya sebep olur. Antiepileptik ilaçlardan olan pregabalin ve  gabapentin bu kısa devreyi ortadan kaldırır ve bu sayede ağrılar azalır. Bu grup ilaçlardaki en büyük handikap bağımlılık potansiyeli olmasıdır. Bu yüzden bu grup ilaçları da mümkün olduğunca son çare olarak kullanmak gerekir. B12 ve alfa lipoik asit sinir dokunun işlevi için gerekli ve önemli vitaminlerdir. Bu vitaminlerin eksikliği sıkça söz konusu olabildiğinden bel fıtığı olan hastaların bu vitaminleri alması tavsiye edilir. Çoğu bireyde mide ve sindirim sistemi sorunu olduğu için B12 eksikliği görülmektedir. Eğer sindirim sisteminde problem varsa bu durumda emilim sorunu olacağından dolayı B12’yi almak bir işe yaramayacaktır. Bu yüzden B12’yi dil altı almak ya da enjeksiyon şeklinde almak genellikle daha faydalıdır.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavi ilgili bölgedeki kan akışını artırır ve bu sayede şikayetler azalabilir.
• Minimal İnvaziv Girişimsel Tedavi Yöntemleri

Minimal invaziv girişimsel işlemler olan nöralterapi, proloterapi, radyofrekans             uygulaması, epidural steroid enjeksiyonları (transforaminal enjeksiyon=nokta atışı tedavisi), disk içi ozon enjeksiyonu ve disk içi lazer nükleoplasti gibi yöntemler de şikayetlerin azalmasına ciddi katkı yapabilirler.

• Cerrahi Müdahale: Eğer muayenede felç varsa ya da felç riskinin yüksek olduğu ön görülürse fıtık ameliyat ile tedavi edilmelidir. Muayenede felç yoksa ve felç riskinin düşük olduğu ön görülürse bu durumda hasta öncelikle ameliyat dışı tedavi seçenekleri ile tedavi edilir; şikayetleri geçmezse son çare olarak ameliyat edilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Çoğu hasta konservatif tedaviler ya da minimal invaziv girişimsel işlemlerin biri ya da birkaçı ile iyileşme gösterir. Unutmamak gerekir ki fıtık kendiliğinden de küçülebilir, şikayetler geçebilir ve hatta felç bile düzelebilir. Fıtığın kendiliğinden iyileşme ihtimalini artırmak için beslenme düzeni, yeterli su içme (en az 2-2.5 lt), zararlı madde ve alışkanlıklardan uzak durmak (sigara, alkol, çamaşır suyu, deterjanlar, kozmetik ürünler, kimyasallar, katkı maddeleri vb.) ve egzersiz çok önemlidir. 

Evde Uygulanabilecek Tedavi Yöntemleri

Bel ve boyun fıtığı tedavisinde evde uygulanabilecek bazı basit yöntemler de mevcuttur. Örneğin:

• • Dinlenme: Omurga üzerindeki baskıyı azaltmak için 2-3 gün dinlenmek faydalı olabilir.
  • Soğuk ve Sıcak Uygulama: İlk 48 saat boyunca soğuk kompres uygulamak, şişliği ve ağrıyı azaltabilir. Ardından sıcak kompres, kan akışını artırarak iyileşmeyi destekler.
  • EMS Kullanımı: Doktor önerisi ile EMS adlı cihaz evde kullanılabilir. EMS elektrik vererek kasları kasan bir cihazdır. Bu sayede ilgili bölgede kan akışı artarak şikayetler azalabilir.

• Yakı Kullanımı: Doktor önerisi ile kapsaisin içeren yakı kullanmak şikayetleri ciddi ölçüde azaltabilir. Kapsaisin biberin etken maddesidir ve kan dolaşımını artırarak şikayetleri azaltabilir.

• Doğru Pozisyon: Uzun süre aynı pozisyonda kalmak ve özellikle de uzun süre oturmak bel fıtığına bağlı şikayetleri artırabilir ve iyileşmenin gecikmesine  neden olabilir. Bu nedenle bel fıtığı olan hastalar mümkün olduğunca az oturup yürüyüş yapmalı ve de istirahat etmelidir.
• Doğru Yatak: Omurganın doğal kavisli yapısını destekleyen tür yataklar şikayetleri azaltabilir.

Bel ve Boyun Sağlığınızı Korumak İçin Önlemler

Doğru Duruş ve Taşıma Teknikleri

Doğru duruş, omurga sağlığınızı korumak için atılacak ilk adımdır. Çocuğunuzu taşırken omurganızı düz tutmaya özen gösterin ve yükü dengeli şekilde 2 kolunuz ile taşımaya özen gösterin. Ağır yükleri taşırken dizlerinizi bükerek eğilin ve bacak kaslarınızı kullanarak kalkın. Çocuğunuzu ensede taşımak da boyun sağlığı için tehlikelidir. Bu teknikler, omurga üzerindeki baskıyı azaltır ve fıtık riskini önler.

Ergonomik Ürünlerin Önemi

Ergonomik ürünler, omurga sağlığınızı korumak için tasarlanmış özel eşyalardır. Uzun süre oturarak çalışanlar veya ağır yükler taşıyanlar için ergonomik sandalyeler, masalar ve taşıma aparatları önerilir. Ergonomik bir sandalye, omurganızı destekleyerek doğru duruşu sağlamanıza yardımcı olur. Aynı şekilde, ergonomik bir taşıma aparatı, ağırlığı omurga yerine bacaklarınıza dağıtarak fıtık riskini azaltır.

Düzenli Egzersiz ve Fiziksel Aktivite

Düzenli egzersiz yapmak, bel ve boyun kaslarınızı güçlendirir ve omurganızı destekler. Kasların güçlenmesi ile kan dolaşımı artar ve şikayetler azalabilir. Bunun dışında egzersiz ile kasların güçlenmesi omurganın etrafında adeta doğal bir korse oluşumuna katkıda bulunur.Bu şekilde omurlar arasındaki istem dışı hareketler azalır. Bu sayede şikayetler azalır ve kasların aynı şekilde çalıştırılmasına devam edilirse fıtığın tekrarlama ihtimali de azalır. Haftada en az 3 gün (mümünse hergün), 30 dakikalık egzersiz yapmak, omurga sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilir.

Beslenme ve Kilo Kontrolü

Sağlıklı bir diyet ve ideal kiloda kalmak, omurga sağlığınızı korumanız için önemlidir. Fazla kilo, omurga üzerine ekstra yük bindirerek fıtık riskini artırabilir. Sağlıklı beslenme, vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besinleri almasını sağlar ve kaslarınızı güçlendirir.

Stres Yönetimi

Stres, kas gerginliğine yol açarak bel ve boyun ağrılarına neden olabilir. Yoga, meditasyon ve derin nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri, vücudunuzu rahatlatır ve omurga sağlığınızı korumanıza yardımcı olur.

Çocuğunuzu taşırken veya günlük yaşamınızdaki diğer faaliyetlerde bel ve boyun sağlığınızı korumanız, uzun vadede sağlıklı bir yaşam sürmeniz için hayati önem taşır. Doğru duruş tekniklerini öğrenmek, ergonomik ürünler kullanmak ve düzenli egzersiz yapmak, fıtık riskini azaltmanıza yardımcı olabilir. Eğer bel veya boyun bölgenizde ağrı hissederseniz, vücudunuzun size dinlenmeniz gerektiğini söylediğini unutmayın. Belirtiler devam ederse, bir sağlık profesyoneline başvurarak uygun tedavi yöntemlerini değerlendirin.

Sıkça Sorulan Sorular 

1. Çocuğumu taşırken bel ve boyun sağlığımı nasıl koruyabilirim?
   • Çocuğunuzu taşırken omurganızı düz tutun, yükü her iki kol ile dengeli olarak taşıyın. İlave olarak, ergonomik taşıma aparatları kullanarak omurga üzerindeki baskıyı azaltabilirsiniz.
2. Fıtık belirtileri nelerdir?
   • Bel veya boyun bölgesinde ağrı, bacak veya kolda uyuşma, his kaybı ve reflekslerde azalma gibi belirtiler fıtık habercisi olabilir.
3. Fıtık tedavisinde hangi yöntemler kullanılır?
   • İlaç tedavisi, fizik tedavi, minimal invaziv girişimsel işlemler (nöralterapi, proloterapi, radyofrekans uygulaması, epidural steroid enjeksiyonları=transforaminal enjeksiyon=nokta atışı tedavisi), disk içi ozon enjeksiyonu ve disk içi lazer nükleoplasti), cerrahi müdahale ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi yöntemler fıtık tedavisinde kullanılır. Erken tanı ve kişiye özel tedavi planları, tedavi sürecinde önemlidir.
4. Fıtıktan korunmak için nelere dikkat etmeliyim?
   • Doğru duruş tekniklerini öğrenmek, ağır yükleri taşırken bacaklardan destek almak, düzenli egzersiz yapmak ve ergonomik ürünler kullanmak, fıtıktan korunmanıza yardımcı olabilir.
5. Ergonomik ürünlerin fıtık riskini nasıl azaltır?
   • Ergonomik ürünler, omurganızı doğru pozisyonda tutarak fıtık riskini azaltır. Örneğin, ergonomik bir sandalye, omurganızı destekleyerek doğru duruşu sağlamanıza yardımcı olur.
6. Ağrı hissettiğimde ne yapmalıyım?
   • Ağrı hissettiğinizde dinlenmeye özen gösterin ve omurganızı zorlamaktan kaçının. Eğer ağrı devam ederse, bir doktora başvurmanız önerilir.
7. Stres bel ve boyun sağlığımı nasıl etkiler?
   • Stres, kas gerginliğine yol açarak bel ve boyun ağrılarına neden olabilir. Stres yönetimi teknikleri, vücudunuzu rahatlatır ve omurga sağlığınızı korumanıza yardımcı olur.
8. Fıtık tedavisinde cerrahi müdahale ne zaman gereklidir?
   • Eğer muayenede felç varsa ya da felç riskinin yüksek olduğu ön görülürse fıtık ameliyat ile tedavi edilmelidir. Muayenede felç yoksa ve felç riskinin düşük olduğu ön görülürse bu durumda hasta öncelikle ameliyat dışı tedavi seçenekleri ile tedavi edilir; şikayetleri geçmezse son çare olarak ameliyat edilir.
9. Fıtık olduktan sonra spor yapabilir miyim?
   • Fıtık tedavisi sonrasında, doktorunuzun önerdiği egzersizleri yaparak kaslarınızı güçlendirebilirsiniz. Ancak, zorlayıcı hareketlerden kaçınmak ve özellikle de omurgaya yük bindiren aktivite ve egzersizler yapmamak önemlidir.
10. Fıtık olmamak için hangi egzersizler önerilir?
    • Karın ve bel kaslarını güçlendiren egzersizler, fıtık riskini azaltabilir. Pilates, yüzme ve yürüyüş gibi düşük etkili egzersizler önerilir.