Vertigo Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

Vertigo Neden Olur?

Periferik vertigo iç kulağı etkileyen hastalıklardan kaynaklanmaktadır. Santral vertigo ise beyindeki bir sorun nedeni ile vertigo olmasıdır. Aşağıda her iki vertigo tipine neden olan hastalıklar sıralanmıştır.

Periferik vertigo sebepleri:

• İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV): İç kulaktaki yarım daire kanallarındaki kalsiyum birikintilerinden (kireçlenmelerden) veya döküntülerden kaynaklanır. Birkaç dakika veya daha kısa süren sık geçici vertigo ataklarına neden olur
• Ménière hastalığı:  BPPV'den farklı olarak, Ménière hastalığı olan hastalar vertigoya ek olarak sıklıkla kulak çınlaması, işitme kaybı ve kulakta dolgunluk yaşarlar. Ménière hastalığının asıl nedeni iç kulaktaki yarım daire kanallarında bulunan sıvının hacminin ve basıncının artmasıdır. 
• Akut labirentit ve vestibüler nörit: Labirentit iç kulaktaki denge organının enfeksiyon kapmasıdır. Vestibüler nörit ise denge sinirinin enfeksiyon kapmasıdır. Her iki enfeksiyon genellikle virüs kaynaklı bir enfeksiyondur. Enfeksiyona neden olan virüs genellikle Herpes Zoster Otikus adlı virüstür. Bu enfeksiyonda genellikle yüz siniri de etkilenir ve yüz felcine neden olur.
• Kolesteatom: İçi keratin kalıntılarıyla dolu kist benzeri lezyonlardır. Çoğunlukla orta kulağı ve mastoid adlı kemiği tutarlar.
• Otoskleroz: Orta kulakta ses iletimini sağlayan kemiğin anormal büyümesiyle karakterizedir. Bu durumda işitme kaybı oluşur. Olay koklea adı verilen iç kulak yapısını da etkiler ise ek olarak kulak çınlaması ve vertigoya da oluşabilir.
• Perilenfatik fistül: Travma nedeni ile iç kulak sıvısının dolaştığı endolenfatik kanaldan çıkarak gelilen fistül nedeni ile kanal dışına akmasıdır. Bu durumda endolenfatik kanalda sıvı azalır ve bu da vertigoya neden olur.

Santral vertigo sebepleri:

• Beyin damar hastalıkları
• Beyin tümörü (özellikle de beyincik tümörü)
• Kalp ve damar hastalıkları

Diğer sebepler:

• Kan değerlerinde bozulmalar; örneğin kansızlık, vitamin eksikliği, demir eksikliği vb. gibi durumlar da dolaylı olarak vertigoya sebep olabilirler ve bu gibi durumlarda gereken tedavi yapılır ve şikayetler azalır.
• Panik bozukluk vb. psikolojik durumlar da vertigoya sebep olabilir.

Migren ve Vertigo

Migren, Türkiye'de oldukça yaygın bir hastalıktır ve bu hastalığa sahip kişilerde vertigo sıkça görülür. Migren kaynaklı baş dönmelerinde beyin görüntülemelerinde sorun tespit edilmez ve vertigoya migrendeki şikayetler de ilave olur. Bu tarz vertigolar genellikle uzun süre devam eden ve standart tedavilere yanıt vermeyen türdendir. Migren tedavisinde kişiye özel beslenme programları ve ek ilaçlar kullanılarak, vertigo ataklarının azaltılması sağlanabilir. Migrende olduğu gibi migren kaynaklı vertigo hastaları da karyopraktik ve nöralterapiden fayda görebilmektedir.

İşitme Kaybı ve Vertigo

Vertigoya işitme kaybı eşlik etmesi daha ciddi sorunların habercisi olabilir. Meniere hastalığı direkt olarak iç kulağı etkileyen bir hastalık olduğu için vertigoya ilave olarak işitme kaybı da olabilir. Otoskleroz adı verilen hastalıkta da kemik zincirde ileti kaybı olacağı için işitme kaybı olabilir. Otoskleroz iç kulağı da etkileyerek vertigoya sebep olabilir. Bunlardan daha tehlikeli olan durum ise beyincik ile beyin sapı arasında yerleşim gösteren serebellopontin köşe tümörleridir. Bu gibi tümörler bazen işitme sinirinin kılıfından kaynaklanır ve çınlama, işitme kaybı ve baş dönmesi yapabilir. Beyinciğin kendine ait tümörlerde işitme kaybı olmaksızın baş dönmesi meydana gelebilir. Bunun sebebi beyincik bir denge organıdır ve beyincikte yer alan lezyonlar denge sorununa yol açıp baş dönmesi yapabilirler. 

Nezle veya Grip Sonrası Vertigo

Viral enfeksiyonlar, özellikle nezle ve grip, iç kulağı etkileyerek baş dönmesine yol açabilir. Bu tür enfeksiyonları takip eden ilk 10 gün içinde, şiddetli baş dönmesi yaşanabilir. Beraberinde işitme kaybı da görülebilir ve hemen tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Bu gibi durumlarda en yakın hastaneye hemen başvurmak gerekir.

Pozisyonel Vertigo

Bazı kişilerde, belirli pozisyonlarda ortaya çıkan ve birkaç saniye süren baş dönmesi atakları görülebilir. Bu durum, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) olarak adlandırılır ve iyi huylu bir hastalıktır. Pozisyonel vertigonun tedavisi, özel manevralarla yapılır. Bu manevralar sonrasında hastaların büyük bir çoğunluğu iyileşir ve ek ilaç kullanımı genellikle gerekmez.

Meniere Hastalığı ve Vertigo

Meniere hastalığı, vertigoya ek olarak kulak çınlaması, kulakta basınç hissi ve işitme kaybı gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu hastalıkta, vertigo atakları tekrarladıkça işitme kaybı kalıcı hale gelebilir. Meniere hastalığının tedavisinde, ilaç tedavisi, kulak içi enjeksiyonlar ve cerrahi yöntemler kullanılabilir. Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve yaşam kalitesini korumak açısından büyük önem taşır.

Vertigo Tedavisi

Vertigo tedavisinde, hastanın öyküsü ve belirtilerinin detaylı bir şekilde kaydedilmesi büyük önem taşır. Bu kayıtlar, vertigonun nedenini belirlemede ve tedavi sürecini izlemekte kritik bir rol oynar. Vertigo tedavisinde, altta yatan nedene bağlı olarak tıbbi ve cerrahi yöntemler kullanılabilir. İç kulak kaynaklı vertigo vakalarında, genellikle ilaç tedavisi ve bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Beyincik ile beyin sapı arasında yerleşen sinir kılıfı tümörlerinde tümör çoğunlukla iyi huyludur ve 3 cm’nin altındaki tümörlerde gamma-knife adlı ışın tedavisi son derece güvenli ve etkin bir tedavidir. 3 cm’den daha büyük tümörerde cerrahi tedavi gereklidir. Tedavi yöntemleri ile ilgili olarak tedavinin etkinlik düzeyi hastalar arasında farklılık gösterebilir.

Vertigo tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• • Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tüm hastalıklarda olduğu gibi vertigoda da ilk yapılması gereken tedavi yaşam tarzı değişikliğidir. Eğer kişi şikayetlerin geçmesi için yaşam tarzı değişikliği yapmıyorsa o zaman şikayetler tedavilerle geçse bile tekrar başlayabilir. Diğer hastalıklarda olduğu gibi beslenme düzeni (hazır ve paketlenmiş gıdaları tüketmeme, organik ve karbonhidrattan fakir beslenme, tek öğün beslenmeye engel bir durum yok ise tek öğün beslenme), yeterli su içme (en az 2-2.5 lt), zararlı madde ve alışkanlıklardan uzak durmak (sigara, alkol, çamaşır suyu, deterjanlar, kozmetik ürünler, kimyasallar, katkı maddeleri vb.) ve egzersiz çok önemlidir. Ayrıca meniere hastalığı olan hastalar yüksek tuzlu diyete, kafeine ve alkole karşı özellikle hassas olabilirler. Bilinen tetikleyicilerden kaçınmak şikayetleri azaltma konusunda yardımcı olabilir.
  • İlaç Tedavisi: İç kulak problemlerinden kaynaklanan vertigoda bazı ilaçlar şikayetleri azaltabilir. İlaçlar esas olarak atak esnasında şikayetleri bastırmak için yararlı olabilir. En yaygın ilaçlar arasında antihistaminikler, benzodiazepinler ve antiemetikler bulunur. Bu ilaçlar yaşlı bir hastada kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Bunun dışında kortizonlu ilaçlar da özellikler vestibüler nevrite bağlı vertigoda ciddi düzeyde fayda sağlayabilir. Kortizon kullanan birisinin şekerden ve tuzdan fakir beslenip bol su içmesi gereklidir. Bir diğer faydalı olabilecek ilaç ise diüretik adı verilen idrar söktürücülerdir. İdrar söktürücüler ile vücuttan fazla sıvı atılır ve iç kulaktaki sıvı basıncı azalıp şikayetler azalabilir. Kansızlık, vitamin eksikliği ve psikiyatrik sorunlar nedeni ile olan vertigoda demir ilaçları, vitamin tedavisi ve antidepresan ilaçlar işe yarayabilmektedir.
  • Fizik Tedavi: Vertigo hastalarına yönelik özel egzersizler, şikayetlerin geçmesi konusunda yardımcı olabilir. Buradaki tedavi yöntemi egzersizdir. Egzersizler ile hastanın beyni dengeyi korumak için görsel ve derin duyu ipuçlarıyla eğitilir. Bu sayede şikayetler azalabilir.
  • Manevra Tedavisi: İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo tedavisinde, hastanın başını belirli pozisyonlara getirerek yapılan manevralar oldukça etkilidir. Bu manevra ile hastanın iç kulak sıvısı içerisindeki kalsiyum birikintilerinin pozisyonu dengelenir ve şikayetler azalır. Bu manevrayı hastalar evde de yapabilir. Epley manevrasının faydası, hastanın bunu evde uygulayabilmesidir. Aşağıdaki resimde gösterildiği gibi hastaya başını 45 derece sola çevirerek ve arkasına bir yastık koyarak kendisini yatakta dik bir şekilde konumlandırması gerekir. Yastık, sırtüstü yattığında doğrudan omuzlarının altında olacak şekilde konumlandırılmalıdır. Hasta pozisyona geldiğinde, başı yatağa yaslanacak şekilde hızla yastığa geri dönmelidir. Bu pozisyonu 30 saniye boyunca korumalıdır. Başını kaldırmadan, başını 90 derece karşı tarafa (sağa) çevirmeli ve bu pozisyonu 30 saniye daha korumalıdır. 30 saniye sonra vücutlarını çevirmeli ve başlarını 90 derece daha sağa doğru çevirmeli ve 30 saniye daha beklemelidirler. Son olarak yatağın sağ tarafına oturmalıdırlar. Bu manevra karşı taraftan başlanarak tekrarlanabilir ve hasta 24 saat boyunca pozisyonel vertigo atakları yaşamayana kadar günde en az üç kez yapılmalıdır. Epley manevrası hastaların %50 ila %90'ında etkilidir.

• • Karyopraktik: Vertigonun sebebi tespit edilemediği durumlarda boyuna yapılan manipülasyonlar da vertigoya fayda edebilmektedir.

• • Nöralterapi: Vertigonun sebebinin tespit edilemediği durumlarda ve özellikle migren ile birlikte seyreden vertigoda nöralterapi de şikayetleri azaltabilmektedir.
  • Hiperbarik oksijen tedavisi: Ani işitme kaybı ile birlikte görülen vertigo türünde uygulanması gereken bir tedavi yöntemidir.

• • Cerrahi Müdahale: Şiddetli ve tekrarlayan vertigo ataklarında, cerrahi yöntemler uygulanabilir.  Cerrahi seçenekler arasında posterior kanalın kemikli tıkaçlarla tıkanması veya posterior ampullar sinirin kesilmesi yer alır. Her iki cerrahi prosedürde de işitme kaybı riski vardır.

Vertigo, yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilen bir durumdur, ancak altta yatan neden doğru bir şekilde tespit edildiğinde tedavi edilebilir. İç kulak problemleri, viral enfeksiyonlar, migren, Meniere hastalığı, serebellopontin köşe tümörleri ve beyincik tümörleri gibi durumlar vertigoya yol açabilir ve her birinin tedavi yöntemi farklıdır. Ek olarak beyin damarları ile ilgili sorunlar ve kan değerlerindeki bozulmalar da vertigoya sebep olabilir. Vertigo yaşayan kişilerin, belirtilerini ciddiye alarak bir uzmana başvurması ve gerekli tedaviyi alması önemlidir.